Bóng đá Italia, hay Calcio, từ lâu đã gắn liền với hình ảnh phòng ngự chặt chẽ, kỷ luật và thực dụng. Triết lý Catenaccio (“cái then cài”) huyền thoại đã mang lại vô số thành công cho các câu lạc bộ Serie A và đội tuyển quốc gia Azzurri, xây dựng nên một tượng đài về nghệ thuật phòng ngự. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, một cuộc cách mạng âm thầm nhưng mạnh mẽ đang diễn ra, định hình lại bộ mặt của bóng đá xứ sở hình chiếc ủng: sự trỗi dậy của tư duy tấn công.
Nền tảng Catenaccio, với một hậu vệ quét (libero) chơi tự do phía sau hàng thủ và sự tập trung tối đa vào việc bảo vệ khung thành trước khi nghĩ đến việc phản công, đã từng là kim chỉ nam. Lối chơi này đòi hỏi sự tổ chức cao độ, kỷ luật chiến thuật gần như tuyệt đối và khả năng chịu đựng áp lực phi thường. Các đội bóng Italia nổi tiếng với việc bóp nghẹt không gian chơi bóng của đối thủ, chờ đợi sai lầm và tung ra những đòn phản công chớp nhoáng, hiệu quả.
Hình ảnh minh họa chiến thuật Catenaccio huyền thoại trong bóng đá Italia tập trung vào phòng ngự chặt chẽ và kỷ luật.
Tuy nhiên, sự phát triển không ngừng của bóng đá hiện đại, với ảnh hưởng từ các trường phái tấn công như Tiqui-taca của Tây Ban Nha hay Gegenpressing của Đức, đã đặt ra những thách thức mới. Việc quá phụ thuộc vào phòng ngự đôi khi khiến bóng đá Italia trở nên đơn điệu, thiếu sức hấp dẫn và dần mất đi vị thế cạnh tranh trên đấu trường châu lục. Nhận thức được điều này, nhiều huấn luyện viên Italia đã bắt đầu hành trình tìm kiếm sự cân bằng, mạnh dạn thử nghiệm và áp dụng những ý tưởng tấn công mới.
Sự thay đổi rõ nét nhất nằm ở việc các đội bóng Italia ngày càng chú trọng hơn đến việc kiểm soát bóng và triển khai tấn công từ phần sân nhà. Thay vì chỉ chuyền dài vượt tuyến hoặc chờ đợi phản công, họ chủ động xây dựng lối chơi, phối hợp nhóm nhỏ, và tìm cách tạo ra các cơ hội ghi bàn một cách bài bản. Pressing tầm cao (high pressing) cũng trở thành một vũ khí lợi hại, giúp đoạt lại bóng nhanh chóng ngay trên phần sân đối phương và chuyển trạng thái từ phòng ngự sang tấn công một cách tức thời.
Vai trò của các vị trí trên sân cũng có sự điều chỉnh đáng kể. Các hậu vệ biên không còn đơn thuần là những chốt chặn mà còn tích cực dâng cao, tham gia vào các pha chồng biên và tạt bóng. Các tiền vệ trung tâm được khuyến khích sáng tạo, thực hiện những đường chuyền xuyên tuyến đột biến và thậm chí xâm nhập vòng cấm để dứt điểm. Hàng tiền đạo cũng trở nên linh hoạt hơn, di chuyển rộng, hoán đổi vị trí và tích cực tham gia vào quá trình pressing.
Những huấn luyện viên như Maurizio Sarri với “Sarri-ball” tại Napoli, Gian Piero Gasperini với lối chơi tấn công rực lửa tại Atalanta, hay Simone Inzaghi tại Inter Milan là những ví dụ tiêu biểu cho sự chuyển mình này. Họ đã chứng minh rằng bóng đá Italia hoàn toàn có thể chơi tấn công đẹp mắt, hiệu quả mà không làm mất đi hoàn toàn bản sắc chiến thuật vốn có.
Thành công của đội tuyển Italia tại Euro 2020 dưới thời Roberto Mancini là minh chứng rõ ràng nhất cho sự thay đổi tư duy. Azzurri đã trình diễn một lối đá tấn công phóng khoáng, dựa trên khả năng kiểm soát bóng, pressing đồng bộ và sự linh hoạt trong các phương án tiếp cận khung thành. Họ không còn là một đội bóng chỉ biết phòng ngự mà đã trở thành một tập thể cân bằng, nguy hiểm và đầy sức sống.
Pha tấn công hiện đại của một đội bóng Serie A hoặc đội tuyển Italia thể hiện sự thay đổi trong chiến thuật tấn công linh hoạt và hiệu quả.
Tất nhiên, sự thay đổi này không có nghĩa là bóng đá Italia hoàn toàn từ bỏ nền tảng phòng ngự vững chắc. Nghệ thuật phòng ngự vẫn là một phần quan trọng trong DNA của Calcio. Thay vào đó, đây là một quá trình hiện đại hóa, tích hợp những yếu tố tấn công tiên tiến vào một cấu trúc chiến thuật vốn đã rất kỷ luật. Sự cân bằng giữa tấn công và phòng ngự đang trở thành chìa khóa thành công mới.
Cuộc cách mạng trong chiến thuật tấn công đang viết nên một chương mới đầy hứa hẹn cho bóng đá Italia. Nó không chỉ làm tăng sức hấp dẫn của Serie A và đội tuyển quốc gia mà còn khẳng định khả năng thích ứng và đổi mới của một nền bóng đá giàu truyền thống. Tương lai của Calcio hứa hẹn sẽ còn nhiều điều thú vị khi các huấn luyện viên và cầu thủ tiếp tục khám phá, hoàn thiện lối chơi tấn công của riêng mình.
